پایپینگ (به انگلیسی: Piping) به حرفه لوله کشی در سطوح صنعتی، اطلاق می گردد و مهندسی پایپینگ یک تخصص زیرمجموعه مهندسی مکانیک سیالات است که با توجه به استانداردها و نکات فنی و تخصصی ، به ساخت و طراحی سیستم های لوله کشی صنعتی می پردازد.
هرچند در لغت، پایپینگ به معنای عام لوله کشی است، ولی از نگاه فنی، پایپینگ با لوله کشی خانگی (Plumbing) تفاوت دارد. برای آشنایی کامل با پایپینگ، با ما همراه باشید.
در این مقاله، به صورت کلی با پایپینگ، وطایف مهندسی پایپینگ، طراحی پایپینگ، استانداردها و انواع زیرمجموعه های مهندسی پایپینگ آشنا خواهیم شد.
فهرست محتوا:
- پایپینگ چیست؟ انواع لوله کشی، تعاریف و تفاوت ها
- مهندسی پایپینگ در کجا تدریس می شود؟
- مهارت های مهندس و تکنسین پایپینگ
- وظایف واحد پایپینگ
- ساختار شغلی در واحدهای پاپیپنگ
- چگونه مهندس پایپینگ شویم؟
- منابع آموزشی و استانداردهای پایپینگ
1- پایپینگ چیست و انواع لوله کشی کدامند؟
پایپینگ (PIPING) در لغت ، به معنای لوله کشی است. لوله کشی انواع مختلفی دارد ولی پایپینگ به نوعی از لوله کشی، که در صنعت استفاده میشود، اطلاق می گردد.
از نظر فنی لوله کشی 3 بخش دارد که هر بخش ، استانداردها و تخصص ویژه خود را می طلبد. این سه شاخه عبارتند از :
- پایپینگ (لوله کشی صنعتی)
- Plumbing (لوله کشی تاسیساتی و خانگی)
- Pipeline (لوله کشی خطوط انتقال)
پایپینگ یا لوله کشی صنعتی اغلب تحت عنوان لوله کشی تحت فشار عنوان می گردد. در واقع مهمترین تفاوت پایپینگ و پلامبینگ همین فشار سیال درون لوله است.
در لوله کشی خانگی اکثر لوله ها، حاوی فشار خاصی نیستند. لذا شاید نیاز به تست و بازرسی های خیلی پیچیده نباشد. ولی زمانیکه صحبت از لوله های تحت فشار به میان می آید، داستان تا اندازه زیادی متفاوت است و تخصص و بازرسی و طراحی های پیچیده نیاز دارد.
یک بخش دیگر لوله کشی ، خطوط انتقال یا همان پایپ لاین است. پایپ لاین لوله های انتقالی هستند که خارج از یک واحد تاسیساتی نصب می گردند و برای انتقال یک سیال ویژه بین دو تاسیسات یا تاسیسات و مصرف کننده استفاده می شوند.( به عنوان مثال خطوط انتقال نفت، گاز طبیعی یا حتی آب )
پایپ لاین نیز با اینکه تخصص ویژه در نصب و تست و طراحی نیاز دارد، ولی توسط واحدهایی انجام میگردد که بطور کلی واحد پایپینگ یک پروژه شناخته میشوند.
2- مهندسی پایپینگ در کجا تدریس می شود؟
مهندسی پایپینگ زیرمجموعه مهندسی مکانیک، گرایش مکانیک سیالات است. ولی در ایران رشته ای مجزا تحت این نام نداریم. در واقع این یک ضعف بزرگ آموزشی در این رشته مهم است. اکثر مهندسین و تکنسین ها، افرادی خود آموخته، تجربی ، یا تحصیل کرده دوره های کوتاه مدت آموزشگاه های خصوصی هستند.
پایپینگ کاران در واحد اجرای پایپینگ پروژه های صنعتی، عموما مدرک تحصیلی مرتبطی ندارند و بیشتر به صورت تجربی، مهارت های لازم را فرا گرفته اند. ولی در دفاتر فنی پایپینگ، شاغلین بیشتر مدارک دانشگاهی دارند و البته افرادی نیز هستند که مهارتهای دفتر فنی پایپینگ را هم تجربی یاد گرفته باشند.
اگر شما بخواهید یک متخصص کارآزموده پایپینگ شوید و به صورت آکادمیک مهارت ها را بیاموزید، بهترین راه این است که حداقل تا مقطع لیسانس مهندسی مکانیک سیالات، دانش آکادمیک کسب کنید سپس با شرکت در دوره‌های مجزا و کارآموزی و کار در پروژه و مطالعه شخصی، مهارت های خود را درباره پایپینگ تکمیل کنید.
3- مهارت های مهندس پایپینگ
یک مهندس یا تکنیسین پایپینگ، بر حسب اینکه در کدام زیر واحد (دفتر فنی یا اجرا) مشغول کار باشد، نیاز به مهارت های مختلفی دارد.
مهارت های اصلی بخش دفتری و مهندسی شامل آشنایی با کلیات مکانیک سیالات، تسلط به نقشه خوانی پایپینگ ، استخراج انواع نقشه های آیزومتریک و ازبیلت از پلن های پایپینگ، تسلط بر نرم افزارهای مهم پایپینگ از قبیل PDMS ، اتوکد و …، تسلط کافی به کامپیوتر و نرم افزارهای عمومی اداری و همچنین تسلط به زبان انگلیسی.
(زبان انگلیسی مهارت بسیار مهمی می باشد چرا که اکثر استانداردها و هندبوک‌های پایپینگ به زبان انگلیسی هستند و ترجمه گسترده ای برای همه آنها وجود ندارد. از طرفی یک پایپینگ کار، بیشتر در پروژه های ساخت و نصب مشغول است، و در پروژه های ساخت، طراح پروژه اغلب یک شرکت خارجی است و شما در دفاتر فنی نیاز دارید بصورت مداوم با افراد خارجی در ارتباط باشید.)
مطالعه بیشتر: دفتر فنی پایپینگ چیست؟
مهارت های لازم برای بخش اجرا : فنی بودن و توانایی حل مشکلات ، آشنایی با فیتینگ های پایپینگ ، تسلط به فیتاپ (Fitt-up) اجزای پایپینگ ، شناخت متریال پایپینگ ، آشنایی با جوش ، الکترود و انواع روشهای جوشکاری (برای جوشکاران لوله) ، همچنین آشنایی با انگلیسی و توانایی نقشه خوانی یک مزیت بزرگ محسوب شده و باعث پیشرفت شما از پایه فیتری به مدارج بالاتر واحد اجرا (فورمن و سوپروایزر) را فراهم می کند.
4- وظایف واحد پایپینگ چیست
شرح وظایف ، بطور خلاصه و از صفر تا انتها به این صورت است که واحد طراحی باید نقشه و پلن های تاسیسات مربوطه را آماده کند، واحد دفتر فنی باید مدارک مهندسی را پردازش و برای واحد اجرایی آماده کند، و واحد اجرای پایپینگ باید بر طبق مدارک فنی، لوله ها را در جای خود، در یک پلنت صنعتی نصب کند . و در آخر این تاسیسات باید تحویل کارفرما گردد.
البته در این میان ، هر مرحله شرح جزیی تری از وظایف دارد که در پارس اکتان ، شما را با انواع امور پایپینگ و مدارک و استانداردهای پایپینگ آشنا خواهیم کرد.
5 ساختار شغلی در واحدهای پاپیپنگ
یک واحد پایپینگ مستقر در یک پروژه (صرف نظر از تیم طراحی که ممکن است در جای دیگر ساکن باشد) از یک سلسله مراتبی تشکیل شده که به شرح زیر است:
کل مجموعه تحت نظارت فردی تحت عنوان مدیریت واحد پایپینگ قرار دارد . مدیر پایپینگ، در یک پروژه ، هم ردیف مدیران واحدهای مکانیکال، برق و سیویل است که این 4 واحد زیر نظر مدیرعامل اجرایی پروژه یا شرکت پیمانکار قرار دارند.
مدیر واحد پایپینگ، دو بخش را بطور مستقیم هدایت می کند: واحد دفتر فنی پایپینگ و واحد اجرا.
واحد دفتر فنی پایپینگ خود نیز از یک نفر به عنوان رییس دفتر فنی، و تعدادی مهندس و تکنیسین برای انجام امور روتین تشکیل شده است.
واحد اجرای پایپینگ نیز شامل یک نفر سوپروایزر پایپینگ است که سوپروایزر نقش هدایت فورمن های پایپینگ را به عهده دارد. هر فورمن پایپینگ، مسئول اجرای کار، در یک بخش پروژه است. همچنین هر فورمن، تعدادی فیتر زیر دست خود دارد.
فیترها کار فیتاپ لوله را در پست خود انجام می دهند که هرکدام ممکن است یک یا دو کمک فیتر به عنوان دستیار داشته باشد.
(البته لازم به ذکر است که یک واحد تحت نام QC یا همان کنترل کیفیت وجود دارد که از کیفیت سرجوش های جوشکاری شده مطمئن گردد. این بخش می تواند تحت نظارت مدیریت باشد و یا دپارتمان QC ، خود واحد مجزایی باشد)
6- چگونه مهندس پایپینگ شویم؟
جواب این سوال بستگی به واحد زیرمجموعه ای دارد که می خواهید در آن مشغول فعالیت شوید.
اگر بخواهید در بخش طراحی که یک شغل بسیار پول ساز است فعالیت داشته باشید، باید مدرک حدقل مهندسی مکانیک و یا مهندسی شیمی و یا مهندسی نفت داشته باشید و یک سری مهارت هایی که در بالا شرح داده شد را به صورت تجربی یا توسط دوره های خاص فرا گرفته باشید.
اگر بخواهید در دفتر فنی مشغول به کار شوید، مدرک مرتبط پیش نیاز نیست ولی باید یک آشنایی حداقلی با اصول پایپینگ داشته باشید تا بتوانید به دفاتر فنی مستقر در پروژه ها رزومه دهید و استخدام شوید.
و در آخر اگر بخواهید به عنوان تکنسین اجرا مشغول به کار شوید، باید ذات فنی داشته باشید، آماده کار در شرایط سخت و گرما (در بیشتر پروژه های ایران) باشید و مهارت های اجرایی را فرا بگیرید (که توسط موسسات خصوصی قابل یادگیری و کسب مدرک است)
7- منابع آموزشی و استانداردهای پایپینگ
در پارس اکتان ، منابع و استانداردهای زیادی برای شما فراهم کردیم که میتوانید دانلود و مطالعه کنید .
مطالعه بیشتر: آشنایی و دانلود استانداردهای پایپینگ و لوله کشی صنعتی
سوالات متداول (FAQ)
Pipeline چیست؟
pipeline به معنی خط لوله میباشد. با اینکه خط لوله زیرمجموعه واحد پایپینگ محسوب میگردد، ولی استاندارد و تکنیکهای مجزایی برای کار دارد و معمولا از صنعت از پایپینگ و پایپ لاین به صورت جداگانه نام می برند.
آیا رشته مهندسی پایپینگ جداگانه تدریس میشود؟
خیر . ابتدا باید در رشته مهندسی مکانیک سیالات، مقدمات و تئوری ها را بیاموزید و سپس در رشته پایپینگ جداگانه مهارت کسب کنید.
پایپ چیست؟
پایپ (Pipe) در لغت به معنای لوله است که مهمترین جزء از یک سیستم لوله کشی و پایپینگ محسوب میشود.
تفاوت پایپ و تیوب چیست؟
تیوب معمولا یک تکه است و برای انحراف مسیر آن از bend استفاده میشود و معمولا برای خطوط ابزاردقیق و غیره به کار میرود. ولی پایپ سنگین تر است، برای فشار بیشتر کاربرد دارد، و معمولا اتصالات آن جوشی یا فلنجی است.
اصطلاحات رایج در پایپینگ چیست؟
اصطلاحاتی مانند “فلنج”، “فیتینگ”، “ولو”، متریال، “آیزومتریک”، “ازبیلت”، ” تیک آف متریال” و “P&ID” چند مورد از مفاهیم کلیدی در پایپینگ هستند که در پروژه ها زیاد شنیده میشوند.
استانداردهای اصلی پایپینگ کداماند؟
استانداردهایی مانند ASME B31.3، API 570، و مجموعه ASME B16 از مهمترین استانداردها در پایپینگ هستند. در مطلب استانداردهای پایپینگ پارس اکتان، مفصل توضیح داده ایم.
درآمد مهندس پایپینگ چقدر است؟
درآمد یک کارشناس پایپینگ، در پروژه های نفت و گاز معمولا بالاتر از حقوق پایه اداره کار است و بستگی به میزان سوابق کاری دارد که تا حدود4 الی 5 برابر اداره کار، برای یک مهندس باتجربه، معمول است.
تفاوت پایپینگ صنعتی و لوله کشی خانگی چیست؟
پایپینگ صنعتی معمولاً پیچیدهتر، بزرگتر ، برای فشارها و دماهای بالا و نیازمند طراحی مهندسی است، در حالی که پایپینگ خانگی برای انتقال آب، گاز و فاضلاب با فشار و دمای معمولی استفاده میشود.
